Svake godine, 10. jula svuda u svetu nizom svečanosti proslavlja se dan rođenja jednog od najvećih naučnika, Nikole Tesle. Ove godine navršava se 157 godina od njegovog rođenja i to je bio povod da se još jednom osvrnemo na sve što je ovaj izvanredan naučnik učinio za čovečanstvo. Naravno, po tradiciji, na ovim prostorima ovaj dan je takođe povod da se još jednom zapitamo, prepiremo i raspravljamo oko pitanja – kome pripada Nikola Tesla?

Čini se da je ove godine „borba” oko Tesle bila aktuelnija nego prethodnih godina, a za to postoji nekoliko razloga. Prvog jula, na svečanosti povodom ulaska Hrvatske u Evropsku uniju, hrvatski premijer Zoran Milanović održao je govor u kom je, u jednom trenutku, nabrojao nekoliko istaknutih ličnosti iz hrvatske nauke i kulture. Ništa tu ne bi bilo čudno da se na tom spisku nisu našla imena Ive Andrića i Nikole Tesle, koga je hrvatski premijer izdvojio kao najvećeg i širom sveta najpoznatijeg Hrvata. Njegov govor nije mogao da prođe bez reakcija, a staro pitanje o poreklu Tesle opet je došlo na površinu. Da bismo bolje razumeli celu priču potrebno je da se vratimo u prošlost.

Za svoj rođendan 1936. godine Tesla je primio čestitku od Vlatka Mačeka, predsednika tadašnje Hrvatske seljačke stranke, u kojoj mu se obratio kao „sinu srpskog roda i hrvatske domovine”. Tesla mu je u telegramu odgovorio rečima da se „ponosi srpskim rodom i hrvatskom domovinom”. Upravo je ova čuvena rečenica postala predmet sporenja i rasprava koje su aktuelne i danas. Postoji više objašnjenja ove rečenice, od toga da je ona bila razumljiva za to vreme, da je rečenica istrgnuta iz konteksta i preformulisana, a neki tvrde da ovu rečenicu Tesla nikad nije izgovorio, niti napisao.

Na proslavi 150 godina od rođenja Nikole Tesle 2006. godine u njegovom rodnom Smiljanu, otvoren je Teslin Memorijalni centar, a tom prilikom je obnovljena njegova rodna kuća i pravoslavna crkva u kojoj je kao sveštenik služio njegov otac. Na svečanosti su govorili Stjepan Mesić, Ivo Sanader, Boris Tadić i ambasador Sjedinjenih Američkih Država u Hrvatskoj, Robert Bradtke. Mesić i Sanader nisu propustili priliku da opet ponove u svojim govorima Teslino poreklo i domovinu, a ambasador Bradtke je u svom govoru dodao ono što je možda i najvažnije, da je Tesla do najvećih otkrića došao u Sjedinjenim Državama, čije je državljanstvo dobio 1891. godine.

Nikola Tesla je samo jednom bio u Beogradu, 1892. godine. Tom prilikom održao je govor u sadašnjoj zgradi rektorata pred studentima Velike škole, koji je započeo rečenicom: „Ja sam, kao što vidite, ostao Srbin i preko mora, gde se ispitivanjima bavim. To isto treba da budete i vi i da svojim znanjem i radom podižete slavu Srpstva u svetu.” Teslino srpsko poreklo nije sporno i on sam je to uvek isticao, ali za suprotnu stranu je bitno to što se Tesla rodio na teritoriji današnje Hrvatske. Hrvati su hteli da odu i korak dalje, pa su se upustili u istraživanje o Teslinom hrvatskom poreklu. Ove podatke su navodno pronašli u Teslinim dnevnicima u kojima je on sam spominjao svoje hrvatske korene. Ovaj članak možete pročitati na popularnoj internet stranici Vikipedija, gde takođe piše da je nepristrasna tačka gledišta ovog članka osporena. Zanimljivo je da se na ovoj internet stranici informacije o Nikoli Tesli menjaju u zavisnosti od toga koji jezik izaberete, srpski, hrvatski ili engleski jezik, naravno svako naginje na svoju stranu.

Opet dolazimo u sadašnjost. Upravo povodom 157 godina od rođenja Nikole Tesle jedan naš političar je na svojoj zvaničnoj Fejsbuk stranici objavio sledeći status: „Pre tačno 157 godina, rođen je najgenijalniji srpski naučnik Nikola Tesla. Danas oni koji su mu srušili spomenik pokušavaju da ga prisvoje.” Spomenik, kuća i Srpska pravoslavna crkva u kojoj je služio otac Nikole Tesle, bili su srušeni i spaljeni i u Drugom svetskom ratu i u poslednjem ratu na teritoriji Hrvatske. Zato se indikativno postavlja pitanje – ako su danas Hrvati tako ponosni na Teslu, zašto su mu onda rušili spomenik i rodnu kuću?

Pošto ova priča nema kraj, ja ću zato ovaj članak privesti kraju. Za mene Tesla pripada čovečanstvu. Najveći deo svog života proveo je u Americi smišljajući izume za koje se zalagao da budu dostupni svima i to potpuno besplatno. Živeo je mirno i povučeno, a u njegovim rečima nije bilo mržnje. Upravo zato želim da citiram Teslinu rečenicu koja najbolje opisuje ko je bio ovaj svetski genije: „Ostavimo budućnosti da kaže istinu i proceni svakoga prema njegovom radu i dostignućima. Sadašnjost je njihova, budućnost, za koju sam celog života naporno radio, je moja.”