Prvi avarski kaganat

Submitted by Воја Селтик on 27/10/2017 - 00:21

mapa balkana 582-612

Avari su zagonetan narod, poreklom iz južnog Sibira, o čijoj se prošlosti pre dolaska u Evropu vrlo malo zna. Pojavom na obzorju vizantijskog sveta, raste i broj vizantijskih izvora o njima. Sve što istoriografija zna o Avarima svodi se na fragmentarne podatke, uglavnom vizantijskih, ali i drugih izvora. Bežeći pred Turcima, stigli su u Panonsku niziju, gde su osnovali plemenski savez, u istoriografiji poznat kao Prvi avarski kaganat. U tu plemensku državu su bila uključena plemena koja su pokorena na njihovom putu, ali i starosedelačka plemena Panonije. Panonska nizija je vek pre avarskog dolaska (561) bila središte narodu koji se poistovećuje sa Avarima, to su bili Huni, pa se pretpostavlja da se zato često mešaju njihova imena. Ubrzo su Avari došli u sukob sa Vizantijom, pljačkajući i osvajajući vizantijska utvrđenja i oblasti širom Balkana.

 

Poreklo Avara i dolazak u Panoniju

Stepska plemena, sjedinjena pod imenom Avara, poreklom su iz jugozapadnog Sibira, odakle su prebegli zbog jačanja zapadno-turskog kaganata u Srednjoj Aziji. Posredstvom kavkaskih Alana, koji su bili saveznici Vizantije, Avari su stupili u kontakt s Carstvom, od koga su zatražili zemlju da se nasele. Zbog odbijanja Vizantija je došla u sukob sa Avarima, koji su potom zavladali svim zemljama severno od Crnog Mora, proširivši uticaj do ušća Dunava. Najraniji spomen Avara, naroda etnolingvistički sličan Hunima, potiče iz V stoleća, dok su još živeli iza Volge. Mada se u kineskim izvorima koji se datiraju u I stoleće pre n.e. spominju pod imenom Hu. Kada su se Avari pojavili zapadno od donje Volge brojali su oko 20.000 vojnika, u dva velika vojna odreda od po 10.000 ljudi. Svoje ljudstvo povećali su pokoravanjem Utrigura i Kutrigura. Njima su se pridružili ostaci Huna iz oblasti severno od Crnog Mora, i svi zajedno su bili udruženi u Avarski plemenski savez, pod vođstvom avarskog kagana Bajana, koji nije bio vladar, već vrhovni vojni zapovednik. Tokom Justinijanove vladavine kretali su se ka zapadu, pokorivši narode koji su im se našli na putu, Sabire i druge, severno od Kavkaza. U postepenom proboju preko južnoruskih stepa stigli su do Dunava. Prvo avarsko poslanstvo u Carigrad došlo je u vreme kagana Bajana. Drugo poslanstvo stiglo je 562. u Carigrad, tražeći tada od Vizantije prostor za naseljavanje. Pošto su u međuvremenu zaposeli oblasti Male Skitije, Vizantinci su smatrali da su im time gradovi na Crnom Moru ugroženi, pa su im ponudili da se nasele u oblasti donje Panonije, između Sirmijuma i Singidunuma, ali su oni to odbili. Zatim su krenuli preko Karpata na zapad, prema Tiringiji i Labi, gde su u sukobu sa Francima poraženi 562. Pred njihov dolazak, stanovništvo Panonije činilo je pretežno autohtono stanovništvo, ali je bilo i germanskih plemena. Autohtono stanovništvo je bilo romanizovano stanovništvo i Sarmati.

 

Sukobi Avara sa Gepidima

Godine 566-567. Avari su i dalje bili stacionirani na području Male Skitije - današnje Dobrudže - kada im je stiglo poslanstvo Langobarda da bi pregovarali o savezu protiv Gepida, koji su bili nastanjeni u Sirmijumu. Langobardi su ubeđivali Avare da će se u slučau njihovog poraza, njihovi neprijatelji udružiti protiv Avara. Pod Bajanovim teškim uslovima Langobardi pristaju na savez. Gepidi su pak saveznika tražili u Vizantiji, ali se car Justin II odlučio na neutralnost, jer je smatrao da će u sukobu Gepida i Langobarda dobiti priliku da povrati Sirmijum, koji su tada držali Gepidi. U dvema odvojenim borbama, protiv Avara i Langobarda, Gepidi su bili potučeni. Bitka koja se zbila 567. gotovo da je uništila Gepide. Njihova je zemlja uskoro pripala Avarima, jer su Langobardi, zbog straha od Avara, napustili Panoniju i krenuli prema Italiji, gde su se naselili 568. Potiskivanje Langobarda na zapad i premeštanje Avara u Panoniju, otvorilo je put slovenskim plemenima prema istočnim Alpima i zapadnom delu Balkana. Tako su se Avari našli u okruženju Slovena, koji su potom, u sadejstvu sa Avarima, u svojim prodorima, stizali do Jadrana i Egejskog mora.

 

Sukobi Avara sa Vizantijom

Zbog fokusiranosti Vizantije za rat u Maloj Aziji protiv Persije, limes na Dunavu je postao ugrožen. Stoga su Avari i Sloveni prelazili na vizantijsku teritoriju radi pljačkaških pohoda, a od 583. to su činili udruženim snagama. Nakon sklapanja mira sa Langobardima i razgraničenja sa Francima na zapadu, slovensko-avarski prodor je skoncentrisan prema jugu. U jednom prodoru stigli su do zidina Carigrada, ali je opsada propala zbog kuge koja je zavladala u redovima saveza. Kagan je sklopio mir kojim se odrekao teritorija između Dunava i planine Balkan, ali i vrhovne vlasti nad Sklavinijom. Godine 600. su Vizantinci prekršili mir, krenuli u ofanzivu pod komandom Priska i naneli Avarima niz poraza. Konačan poraz u tim borbama doživeli su na Tisi, gde su živi zarobljeni mnogi Avari i njihovi saveznici. Izvori navode oko 3000 Avara, oko 8000 Slovena i ostalih, ali su ubrzo, zbog kaganovih pretnji, bili pušteni na slobodu. U svom prodoru Avari i Sloveni su se širili po celom Balkanskom Poluostrvu, do Jadrana i Egejskog mora. Avari su se posle pljačkanja i razaranja povlačili preko Dunava, Sloveni su težili da se nasele na opljačkanim teritorijama. Vizantinci nisu imali snage da pruže neki jači otpor, tako da su u prodoru Avari sa saveznicima, pustošeći sve pred sobom, stizali i do zidina Carigrada. Najžešći napadi su bili na Solun, ali je te napade grad izdržao, s tim da su njegovo okruženje naselili Sloveni. Njihov talas kretao se prema srednjoj Grčkoj i Peloponezu. Solun je Slovenima bio privlačan kao bogat grad i kao potencijalna baza, odakle bi se vršila dalja pljačkanja. Avari su u slovenskom prodiranju na Balkan odigrali značajnu ulogu, podpomažući je dobrom organizacijom, zapovedništvom i konjicom. Dok je Iraklije bio u ratu protiv Persije, u Maloj Aziji, opasnost se ponovo nadvila nad Carigradom. Godine 626. neprijateljske sile došle su sa dve strane. Na Bosforu se gomilala persijska vojska pod komandom Šahrbaraza, a na severozapadu je ubrzo naišao avarski kagan sa saveznicima, koje su činili Sloveni, Bugari, ostaci Gepida i drugih plemena. Sloveni su imali zadatak da blokiraju grad sa mora svojim monoksilima, ali nisu imali uspeha protiv vizantijske flote, koja je odlučila ishod bitke. Nakon poraza na moru, avarski kagan je morao da digne opsadu i da se povuče.

 

Pobuna u kaganatu, sukobi sa Slovenima

Taj poraz je uzdrmao snagu Avara, koji su zbog tog poraza krivili Slovene i ubrzo došli u sukob sa njima. To je bio znak slovenskim plemenima da se dignu na ustanak i oslobode avarskog jarma. Avarske vlasti oslobodila su se i bugarska plemena na severnom Kavkazu pod Kuvratom, koji je sklopio savez sa Iraklijem i dobio titulu Patricija. Za vreme tih previranja odigrala se seoba Srba i Hrvata, koji su na poziv Carstva iz njihovih prapostojbina došli na Balkan, o čemu nam svedoči Konstantin Porfirogenit u svom spisu. Hrvati su prodrli na Balkan, u Dalmaciju, gde su sa već ranije nastanjenim slovenskim stanovništvom digli ustanak protiv Avara, zbacili njihovu vlast i stvorili novi slovenski plemenski savez pod njihovim vođstvom. Ubrzo su posle njih, najverovatnije iz Lužica, krenuli i Srbi, koji su se nastanili južnije od njih. Podsticaj za ustanak dobila su i sva druga slovenska plemena u Moravskoj, Češkoj i Zapadnoj Panoniji. Digli su pobunu, zbacili su avarsku vlast i osnovali snažan plemenski savez, pod vođstvom kneza Sama, koji je trajao do njegove smrti 658. Uz sve to avarski kaganat su, posle Bajanove smrti oko 630. godine, zadesila unutrašnja previranja oko upražnjenog mesta kagana, što je dodatno oslabilo i dovelo do propasti kaganata. Kagan Bajan se pominje u izvorima od dolaska Avara u Panoniju, do 582. iz pera Menandera. Bajana nasleđuju njegova dva sina, a poslednji je vodio opsadu Carigrada 626. Posle pada Bajanove dinastije kaganat se deli na Istočni i Zapadni.

avarski zlatni prsten

 

Društveno uređenje i privreda kaganata

Društvo u kaganatu se delilo na slobodne i neslobodne ljude, kojih je bilo manje. Oznaka slobodnog Avarina bilo je pravo nošenja noža o pojas, što je bilo uskraćeno robovima. Ostaci pronađeni u njihovim grobovima upućuju na to da su Avari prevashodno bili ratnici, ali su se bavili i drugim zanatima pored toga. Uzgoj konja je bio glavna privredna grana avarskog društva, ali važan izvor prihoda su bili pljačkaški pohodi. Pod avarskom ''gvozdenom pesnicom'' nalazila su se i druga, većinom zemljoradnička plemena. Njihova obaveza je bila da plaćaju danak Avarima i da učestvuju u vojnim pohodima, kada bi to kagan, kao vrhovni zapovednik, naredio. Najbrojniji su bili Sloveni, koji su se najčešće bavili stočarstvom, jer su bili u čestim selidbama i pohodima. Za razliku od Avara, koji su ratne zarobljenike ubijali, Sloveni su zarobljenike neko vreme držali na svojoj zemlji, potom su im posle nekog vremena dozvolili da žive među njima, ili da se otkupe i vrate u svoju zemlju.

 

Zaključak

Avari su svojim prodorom izazvali seobu brojnih naroda. Pod njihovom pretnjom i zbog nesigurnosti Langobardi su se odselili u Italiju. Gepidi gotovo da su bili uništeni, a ostatak je bio priključen kaganatu. Sloveni su bili odlična pešadijska potpora avarskoj konjici u njihovim zajedničkim pljačkaškim poduhvatima. Avari su im svojim prodorom takođe pružili mogućnost u daljoj ekspanziji, zato što su se germanska plemena pred njima povlačila na zapad, tako da su Avari odigrali značajnu ulogu u migracionoj istoriji Slovena. Oni su sa svojim plemenskim savezom najviše ugrožavali Vizantiju, konstantno koristeći priliku tokom odsustva vizantijskog cara, koji je morao da ratuje i protiv Persije u Maloj Aziji. Ali od pljačkaških pohoda, koji su preduzimali na teritoriji carstva, Avari su imali najviše koristi. I ne samo od pljačke. Romejsko carstvo, koje je povremeno bilo u unutrašnjim previranjima oko vlasti, moralo je da se povinuje avarskim zahtevima i isplaćuje godišnji danak, što je državu mnogo iscrpljivalo i dovodilo je do ivice opstanka. Na kraju, posle propasti opsade iz 626. i brojnih pobuna posle toga, avarski pritisak na carstvo je prestao.

 

 

Napomena: 
Nijedan deo teksta ne sme biti reprodukovan bez prethodnog odobrenja autora ili redakcije portala. Nećemo objavljivati uvredljive, nepristojne i netolerantne komentare.
Podeli: 

Comments

Submitted by boris (not verified) on 05/10/2019 - 05:33
Hahah, jel vi ovo ozbiljno mislite da je izvodljivo? 1. A gde su iliri, Dacani, Poznati nepokorni Tracani? puF 2. Uz istorijsku analizu vojnih desavanja mora da pored istoricara i srodnih nauka bude obavezno i gederal vojske. Da objasni koliko covek moze da ponese potrepstina, voda, hrana...i koliko moze da izmarsira preko terena. Recimo Ne secam se tacno ali J.Cezar je "napisao" 30-35km za 5h. Pogledajte sadasnje intervjue momaka iz legije stranana, oni su reprezentativni za marseve, ako niste bili u vojsci pa cete da vidite o cemu se radi. Ova cifra je moguca na autobanu.. 3. Sirmijum ima drugi najveci "hipodrom" otkriven 1920ih pa brze bolje zatrpan. mislim da je dimenzija koliko se secam 617*100 m kapacitet 100.000. znaci za nekoliko metara je kraci od cirkus maximusa. 4.Tako da prica o upadu avara/huna/bugara slovena/alana na praznu teritoriju, kordinisano gps sistemom sakupljanje persijanaca brodovima od strane slovena je za ljubitelje bajki...ne znam da li ste spomenli i opsadne sprave i to da je grcka vatra upotrebljena iako je 50 godina kasnije spomenuta zvanicno, ovo sto je spomenuta ne vazi. whaaat A upotrebljena je i 1000 godina pre tog "dogadjaja" prilikom opsade sirakuze u peloponeskim ratovima. 5. Ko se i malo razume u strategiju i statistiku programski bi ovo uneo u bajke. 6.Sledeca stvar neka vam bude kompas. Srbija WWI broj stanovnistva broj vojnika. Znaci uz apsolutnu motivisanost, idealne uslove 10% na broj zivih, je gornja granica kad je ziva sila u pitanju. Mislim na korisnu. pozz

Submitted by Vladimir (not verified) on 12/10/2019 - 17:10
Nisam skoro pročitao ovliko količinu random razbacanih netačnih informacija. Verujem da se neko iz vaše SKOJ-evske bečko-berlinske škole dosta potrudio u sklapanju ovih baljezgarija, ali avaj ... uzalud.